Trên mạng xã hội có một chủ đề như này:
"Một việc mà bạn nhất định phải làm trong mùa hè."
Điều ước mùa hè
năm ngoái của tôi là đi biển, uống nước dừa, kết quả khi kéo xuống phần bình
luận để đọc những ý kiến khác, tôi thấy phần lớn lại là những quyết tâm học tập
mãnh liệt:
"Mỗi ngày học đúng 10 tiếng đồng hồ. Bởi lẽ mùa hè năm sau,
tôi muốn được cầm trong tay giấy báo nhập học nghiên cứu sinh thạc sỹ của Đại
học Luật, ung dung tốt nghiệp một cách xuất sắc."
"Học tập, học tập, học tập, có một nỗi sợ hãi không thể nói
ra với thế giới."
"Chăm chỉ học IELTS và làm việc! Biến đau buồn và tức giận
thành động lực, tham gia vào ngành phúc lợi công cộng và nghiêm túc tham gia
vào việc cải thiện xã hội."
"Học đi, nhân lúc thời tiết thuận lợi và tâm trạng tốt, hãy
học nghiêm túc hơn một chút. Đừng để mình tuyệt vọng và cuối cùng gục ngã trong
mùa đông dài lạnh giá."
"Học tập, làm giàu cho bản thân, khám phá ra vẻ đẹp của thế
giới và để bản thân không đánh mất dũng khí sống."
"Học, để bản thân vào thời điểm này năm sau cảm ơn bản thân
của hiện tại."
Khi thực tế ngày
càng có nhiều yếu tố không thể kiểm soát được, chúng ta cũng dần dần hiểu ra
được rằng việc học quan trọng như thế nào.
Tôi đã từng nghĩ
sau khi kết thúc kỳ thi tuyển sinh đại học, tôi sẽ không còn phải học hành vất
vả vào mỗi buổi tối nữa, tôi đã nghĩ rằng mình có thể tạm biệt sách vở khi bước
ra khỏi khuôn viên trường học, kết quả là việc học thực sự chỉ mới bắt đầu từ
ngày tôi tốt nghiệp.
Thi cử chỉ là
nhất thời, còn học tập lại là chuyện cả đời.
Một lần thi cử
sẽ phải chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố, một người có nên được thành tựu hay
không, chủ yếu phụ thuộc vào khả năng học tập của anh ta.
Học tập là một kỹ năng thông dụng, nó có thể được sử dụng trong
trường học hay làm bài thi, và đồng thời cũng rất có ích trong công việc.
Những người biết
cách học thường tìm ra một bộ phương pháp học tập phù hợp với bản thân và áp
dụng chúng trong mọi khía cạnh của cuộc sống.
"Phù hợp
với bản thân" là một từ đơn giản nhưng để đạt được thì rất khó. Khổng Tử
cách đây hai nghìn năm đã từng chủ trương "dạy theo năng khiếu",
nhưng hầu hết mọi người đều dành cả đời để học theo cách người khác dạy chúng
ta.
Ví dụ, "đọc
thuộc lòng toàn bộ văn bản", một số người thích đọc đi đọc lại cho đến khi
ghi nhớ được toàn bộ văn bản, trong khi một số người lại vừa đọc vừa hiểu ý
nghĩa và logic đằng sau, và họ sẽ ghi nhớ nó một cách tự nhiên.
Sau một vài năm,
bạn sẽ thấy rằng trí nhớ được hình thành bởi việc học thuộc lòng trước đây có
thể sẽ phai nhòa, trong khi người vừa đọc vừa hiểu sẽ ghi nhớ lâu hơn.
Nhiều người
không nhận ra rằng mô hình giáo dục hay phương pháp học tập mà chúng ta vẫn
quen dùng có thể không phù hợp với chúng ta.
Cuốn sách bán
chạy nhất của Tâm lý học nhận thức có tên "Make it Stick: The Science of Successful Learning"
có nói: các phương pháp học tập lưu hành trên thị trường nói chung là sai, và
các phương pháp học tập được công chúng coi là tiêu chuẩn hầu hết đều vô dụng,
hầu hết mọi người là "những người học không đủ năng lực".
Bạn đã bao giờ
gặp một người như này chưa? Họ thích ghi chép vào sách và vở, với các dấu được
vẽ bằng những chiếc bút nhớ nhiều màu sắc, dày đặc.
Kiểu người này
thường được coi là hình mẫu của việc học tập nghiêm túc, nhưng cuốn sách "Make it Stick: The Science of Successful Learning"
lại chỉ ra rằng: họ thực ra không thực sự học tập.
Nhiều nghiên cứu
đã chỉ ra rằng nếu bạn ghi chú quá nhiều và vẽ quá nhiều dòng trong sách, não
của bạn sẽ có ảo giác "đã nhớ" và sẽ không ghi nhớ chúng nữa.
Chúng ta nghĩ
rằng ghi chép một cách chăm chỉ, lặp đi lặp lại vài lần, rồi đọc lại một vài
lần, tưởng như có thể nhớ được, nhưng thực tế không phải vậy.
Bởi lẽ những
phương pháp này không thử thách não bộ, chúng không thể đóng vai trò củng cố,
và chúng sẽ chỉ khiến ta lầm tưởng rằng mình đã thành thạo nó.
Điều đó có nghĩa
là: bạn chỉ đang giả vờ rằng bạn đang rất chăm chỉ!
Vậy thì, đâu mới là phương pháp học tập hiệu quả?
Có một phương pháp học có tên là "dệt lưới".
Hệ thống kiến
thức của một người là một tấm lưới, và quá trình học hỏi chính là quá trình dệt
nên tấm lưới ấy.
Khi bạn gặp phải
kiến thức và kỹ năng mới, trước tiên hãy tìm xem nó liên quan như thế nào với
kiến thức hiện có của bạn.
Ví dụ bạn muốn
nhớ rằng thủ đô của Anh là London, không phải Paris.
Để ghi nhớ điều
này, bạn có thể nhớ lại sự khác biệt giữa London và Paris mà bạn đã học, một
bên là thành phố sương mù, một bên là kinh đô thời trang; một bên có
Shakespeare, Dickens, một bên có Hugo, Dumas; một bên là nơi ở của Nữ hoàng
Anh, một bên là nơi chế độ quân chủ đã bị xóa bỏ thông qua Cách mạng Pháp…
Sự khác biệt
giữa hai thành phố càng nhiều, những ấn tượng khác nhau càng hình thành trong
tâm trí bạn, bạn càng ghi nhớ sâu sắc.
Và càng mở rộng
thông tin, bạn càng có nhiều cơ hội nhớ lại điểm kiến thức đó. Mỗi khi bạn xem
một show thời trang, bạn sẽ nghĩ đến Paris, và khi bạn nhìn thấy tất cả các
loại tin tức từ Nữ hoàng Anh, bạn sẽ nghĩ đến London...
Khi bạn tự dệt
mạng lưới của mình thật rõ ràng, bố cục tốt, biết mối liên hệ giữa từng điểm
kiến thức, bạn sẽ có hệ thống kiến thức cho riêng mình và cũng có thể nhanh
chóng thành thạo khi học các kỹ năng mới.
Trong "Bố
già" có câu nói rằng: "Người dành nửa giây để nhìn rõ bản chất của sự
vật, và người dành cả đời cũng không nhìn rõ được bản chất của sự vật, tất
nhiên sẽ có số phận hoàn toàn khác nhau."
Bản chất là gì?
Làm sao để nắm được bản chất?
Trong "Make it Stick: The Science of Successful Learning",
người ta đề xuất rằng tìm ra bản chất là phải suy ngẫm lại và tổng kết nhiều
hơn, đồng thời tìm ra những quy luật chung giữa nhiều sự vật.
Cuốn sách nói về
một doanh nhân thành đạt. Khi 8 tuổi, anh nhận thấy rằng nhiều người xung quanh
anh đều sẽ sử dụng dây thừng trong cuộc sống của họ.
Anh ta đi mua
một bó dây thừng lớn, cắt ra và bán từng sợi một, kiếm được một khoản lãi không
nhỏ.
Năm 12 tuổi, anh
thấy ở thị trấn nơi mình sống không có pháo nên đã dùng số tiền dành dụm được
để sang một thị trấn khác mua về, sau đó trở về thị trấn của mình và bán với
giá cao hơn, và anh lại kiếm thêm được một món tiền khác.
Khi ấy, anh đúc
kết ra được một kinh nghiệm hay còn gọi là quy luật rất quan trọng từ kinh
nghiệm kiếm tiền của bản thân, đó là khi bạn cung cấp cho mọi người những thứ
họ cần nhưng lại đang thiếu, bạn sẽ kiếm được tiền.
Sau này, anh ấy
đã kiếm được rất nhiều tiền, đồng thời cũng rất nhạy bén với những thay đổi của
cung và cầu trên thị trường.
Những gì bạn được học trong sách giáo khoa chỉ là một phần nhỏ
so với những kiến thức bạn cần trong cuộc sống, còn phần lớn còn lại cần có sự
trải nghiệm và tích lũy trong công việc cũng như cuộc sống sau này.
Dù ở độ tuổi
nào, khi đi phỏng vấn cho một công việc mới, bạn sẽ được hỏi "Năng lực học
tập của bạn như thế nào?"
Hệ thống kiến
thức của bạn rộng đến đâu và khả năng học tập của bạn mạnh đến mức nào sẽ quyết
định bạn có thể nhanh chóng được nhận vào vị trí đó hay không.
Điểm khác biệt
so với ở trường là sau khi đi làm, bạn cần chủ động và kỷ luật hơn trong việc
học, không ai đưa sách giáo khoa hay sách tham khảo cho bạn, không ai cho bạn
bài tập về nhà và cũng không ai kiên nhẫn giải thích cho bạn, tất cả phụ thuộc
vào việc liệu chúng ta có thể chủ động học hay biến việc học thành một thói
quen hay không.
Tại cuộc họp cổ
đông gần đây, Warren Buffett đã được hỏi: "Tôi nên mua cổ phiếu nào trong điều kiện siêu lạm phát như
hiện nay?".
Buffett đáp lại: "Lúc này, điều quan trọng
nhất là năng lực cá nhân của bạn, thứ mà người khác muốn giao dịch với bạn
chính là khả năng của bạn. Trong thời đại lạm phát, món đầu tư tốt nhất chính
là bản thân bạn."
Thời gian khi bỏ
rơi bạn sẽ không nói lời tạm biệt với bạn. Học tập suốt đời và không ngừng cải
thiện, thay đổi sẽ giúp bạn có thể đối phó với những cuộc khủng hoảng luôn có
khả năng xảy ra, cũng như hình thành khả năng cạnh tranh mà người khác không
bao giờ lấy đi được.